Bệnh đạo ôn hại lúa và biện pháp phòng trừ

Bệnh đạo ôn hại lúa là một trong những mối đe dọa lớn đối với năng suất và chất lượng mùa màng của bà con nông dân. Bài viết này sẽ giúp bà con nhận biết dấu hiệu bệnh, hiểu rõ điều kiện lây lan và áp dụng các biện pháp phòng trừ hiệu quả để bảo vệ mùa màng trước loại bệnh nguy hiểm này.

1.Tác nhân gây bệnh đạo ôn hại lúa

Bệnh đạo ôn là một trong những bệnh hại nguy hiểm nhất trên cây lúa, có tên khoa học là Pyricularia oryzae (hay Magnaporthe oryzae). Đây là một loại nấm gây bệnh phổ biến, có khả năng phát sinh và gây hại ở tất cả các giai đoạn sinh trưởng của cây lúa, từ khi mạ non đến trổ bông và chín hạt.

Nấm Pyricularia oryzae có thể tấn công và gây hại trên các bộ phận như: lá, thân, đốt thân, cổ bông, cổ gié và cả hạt,… Bệnh đạo ôn không chỉ gây giảm năng suất mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng lúa, khiến bà con nông dân gặp nhiều khó khăn trong sản xuất.

2.Dấu hiệu nhận biết bệnh đạo ôn hại lúa

Bệnh đạo ôn có thể gây hại ở mọi giai đoạn sinh trưởng của cây lúa, với các biểu hiện rõ ràng trên từng bộ phận. Dưới đây là các dấu hiệu cụ thể mà bà con cần chú ý:

• Trên lá lúa:
  Ban đầu, bệnh xuất hiện dưới dạng các chấm nhỏ màu đen. Sau đó, vết bệnh chuyển thành hình oval, với phần trung tâm có màu xám trắng và viền ngoài màu nâu nhạt. Khi bệnh nặng, các vết bệnh này liên kết thành mảng lớn, khiến lá lúa bị cháy, làm giảm khả năng quang hợp của cây (thường gọi là “bệnh cháy lá”).

• Trên cổ lá:
  Vết bệnh xuất hiện ở vị trí giữa phiến lá và bẹ lá, có màu nâu đỏ ở giai đoạn đầu, sau đó đậm màu dần. Cổ lá bị yếu đi và dễ gãy, ảnh hưởng đến sự phát triển của cây.
• Trên đốt thân:
  Vết bệnh có màu nâu, khiến đốt thân khô và teo lại. Nếu bệnh xảy ra vào giai đoạn trổ bông, có thể làm toàn bộ bông lúa bị lép trắng.
• Trên cổ bông và cổ gié:
  Cổ bông hoặc cổ gié bị bệnh sẽ xuất hiện các vết màu nâu sậm, lan rộng dần, làm bông lúa hoặc từng gié bị lép trắng. Đây là một trong những nguyên nhân chính gây mất năng suất nghiêm trọng.
• Trên hạt lúa:
  Hạt lúa nhiễm bệnh có các vết nâu xám xuất hiện trên vỏ trấu, đôi khi lan sâu vào bên trong hạt, làm giảm chất lượng hạt giống. Nếu không được xử lý, những hạt giống này sẽ trở thành nguồn lây bệnh cho mùa vụ tiếp theo.

Nếu không được kiểm soát kịp thời, bệnh đạo ôn có thể:

• Làm giảm năng suất nghiêm trọng, từ 20-50% trong trường hợp nặng.
• Gây thất thu toàn bộ ruộng lúa trong điều kiện dịch bệnh bùng phát mạnh.
• Ảnh hưởng đến chất lượng hạt, giảm giá trị thương mại và khả năng nảy mầm của hạt giống.

3.Điều kiện phát triển và lây lan bệnh đạo ôn hại lúa

Bệnh đạo ôn phát triển mạnh khi hội tụ các yếu tố thuận lợi từ thời tiết, môi trường đến thói quen canh tác của bà con nông dân.

• Điều kiện thời tiết và môi trường:
  • Nhiệt độ từ 20-28°C.
  • Độ ẩm không khí cao, kèm theo thời tiết âm u, mưa phùn, hoặc sương mù vào ban đêm.
  • Các ruộng lúa dày, ít thông thoáng, hoặc nằm ở vùng trũng, khó thoát nước thường bị bệnh nặng hơn.
• Thói quen canh tác không đúng cách:
  • Gieo sạ quá dày, ruộng lúa không thông thoáng.
  • Bón phân đạm không cân đối, làm cây lúa mềm yếu, dễ bị tấn công bởi bệnh.
  • Sử dụng giống lúa dễ nhiễm bệnh mà không có biện pháp phòng ngừa phù hợp.

• Cơ chế lây lan của bệnh:
  • Bào tử nấm Pyricularia oryzae thường phát sinh vào ban đêm và phát tán qua không khí hoặc nước.
  • Sau khi xâm nhập vào mô cây, nấm tiết ra độc tố như Alpha-picolinic acid và Pyricularin, gây chết tế bào lá, làm cây yếu đi, hình thành các vết bệnh đặc trưng dạng “mắt én”.
  • Mỗi vết bệnh có thể phóng thích từ 2.000-6.000 bào tử/ngày, lây lan nhanh trên diện rộng.

4.Biện pháp phòng trừ bệnh đạo ôn hại lúa

Để giảm thiểu thiệt hại do bệnh đạo ôn, bà con cần áp dụng các biện pháp phòng trừ sau:

• Biện pháp canh tác:
  • Vệ sinh đồng ruộng trước khi gieo trồng, loại bỏ tàn dư rơm rạ, cỏ dại mang mầm bệnh.
  • Gieo sạ với mật độ vừa phải, đảm bảo ruộng thông thoáng.
  • Sử dụng hệ thống thoát nước tốt, tránh để ruộng ngập úng.
• Sử dụng giống kháng bệnh:
  • Chọn giống lúa kháng hoặc ít nhiễm bệnh đạo ôn.
  • Tránh gieo các giống dễ nhiễm bệnh ở vùng trũng, vùng thường xuyên bị bệnh.
• Bón phân hợp lý:
  • Cân đối giữa đạm, lân, kali.
  • Ưu tiên sử dụng phân hữu cơ, phân chuồng để tăng sức đề kháng cho cây.
  • Không bón thừa phân đạm, đặc biệt trong giai đoạn cây lúa đang trổ bông.
• Phòng bệnh bằng thuốc bảo vệ thực vật:
  • Theo dõi ruộng thường xuyên, đặc biệt trong giai đoạn lúa trổ bông.
  • Phun phòng bệnh đạo ôn cổ bông 2 lần: khi lúa bắt đầu trổ và khi trổ hoàn toàn. Sử dụng các loại thuốc đặc hiệu như FILIA 525SE, BEAM 75 WP, FUARMY 40EC (theo hướng dẫn trên bao bì).
• Xử lý ruộng nhiễm bệnh:
  • Dọn sạch các lá bị bệnh trước khi phun thuốc.
  • Sau 5-7 ngày, nếu bệnh vẫn xuất hiện, cần phun lại lần thứ hai.
  • Tuân thủ nguyên tắc “4 đúng” khi phun thuốc: đúng thuốc, đúng lúc, đúng liều lượng, đúng cách.

Lưu ý quan trọng: Khi phun thuốc, bà con cần tuân thủ nguyên tắc “4 đúng”: đúng thuốc, đúng lúc, đúng liều lượng, đúng cách. Nếu phun thuốc gặp mưa trong vòng 3 giờ, cần phun lại ngay để đảm bảo hiệu quả phòng trừ.

Để bảo vệ mùa màng, bên cạnh việc áp dụng các biện pháp phòng trừ khoa học, bà con nông dân nên sử dụng phân bón hữu cơ Humic Bio  – giải pháp giúp tăng cường sức đề kháng cho cây lúa, cải thiện môi trường đất và hỗ trợ cây phát triển khỏe mạnh, giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.

Bệnh đạo ôn hại lúa do nấm Pyricularia oryzae gây ra là mối nguy lớn đối với năng suất và chất lượng mùa màng. Việc hiểu rõ nguyên nhân và áp dụng biện pháp phòng trừ kịp thời không chỉ giúp bảo vệ cây lúa mà còn đảm bảo thu nhập cho người nông dân. Hãy luôn theo dõi và chăm sóc ruộng lúa đúng cách để hạn chế tối đa tác động của bệnh đạo ôn.