Top 13 bệnh hại cây trồng và cách khắc phục

Trong sản xuất nông nghiệp, cây trồng luôn đối mặt với các loại bệnh hại cây trồng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng. Dưới đây là danh sách 13 bệnh phổ biến nhất, triệu chứng nhận biết, và cách phòng trừ hiệu quả giúp bà con bảo vệ mùa màng.

1.Bệnh khảm lá dưa chuột – bệnh hại cây trồng

Triệu chứng:

• Đốm vàng trên lá: Lá cây xuất hiện các đốm màu vàng loang lổ không đều, xen kẽ với các phần lá xanh, tạo ra hình ảnh đặc trưng của bệnh.
• Đường sọc trên lá: Các đường sọc mảnh hoặc vệt kéo dài xuất hiện trên bề mặt lá, thường thấy rõ ở phần gân lá.
• Biến dạng lá: Lá cây bị nhăn nheo, co quắp hoặc biến dạng. Trong một số trường hợp, cây có thể bị còi cọc và chậm phát triển.

Khắc phục: 

• Loại bỏ cây nhiễm bệnh
• Kiểm soát rệp Aphid
• Sử dụng lưới chắn côn trùng

2.Bệnh rệp Aphid

Triệu chứng: 

• Rệp bám trên thân và lá: Trên thân và lá cây xuất hiện nhiều rệp nhỏ, có màu xanh hoặc vàng, thường tập trung ở các chồi non, lá non hoặc mặt dưới lá.
• Lá xoăn và vàng úa: Lá bị rệp tấn công thường có dấu hiệu xoăn, nhăn nheo, hoặc vàng úa.
• Mật rệp: Rệp tiết ra chất mật ngọt, làm bề mặt lá dính nhớp và tạo điều kiện cho nấm bồ hóng (nấm đen) phát triển, cản trở khả năng quang hợp của cây.
• Sinh trưởng kém: Cây bị còi cọc, chậm phát triển, năng suất giảm đáng kể.

Khắc phục:

• Xử lý trực tiếp cây bị nhiễm bệnh
• Lau cây bằng nước xà phòng hoặc rượu
• Trồng cây trong nhà màng trồng rau

3.Bệnh mốc xám – bệnh hại cây trồng

Triệu chứng:

• Vết thối trên mô thực vật: Xuất hiện các vết thối có màu đen hoặc nâu, bao quanh các mô thực vật như lá, cánh hoa, hoặc thân cây.
• Mô mềm nhũn: Các khu vực bị bệnh thường bị mềm nhũn, mất cấu trúc, dễ dàng bị bong tróc hoặc phân hủy.
• Lây lan nhanh: Nếu không được xử lý kịp thời, các vết thối có thể lan rộng, làm ảnh hưởng đến toàn bộ cây trồng hoặc lây nhiễm sang các cây lân cận.
• Hoa và quả: Ở các loại cây trồng có hoa hoặc quả, bệnh thường gây thối ở cánh hoa hoặc vỏ quả, làm giảm giá trị thương phẩm.

Khắc phục:

• Loại bỏ các phần cây bị nhiễm bệnh
• Sử dụng thuốc diệt nấm
• Cải thiện môi trường canh tác

4.Bệnh đốm vi khuẩn

Triệu chứng: 

• Lớp nấm mốc trắng ở mặt dưới lá: Xuất hiện các vệt nấm mốc màu trắng như phấn, thường phát triển ở mặt dưới lá cây.
• Vàng lá: Phần lá phía trên các vết nấm dần chuyển sang màu vàng hoặc nhạt màu, giảm khả năng quang hợp.
• Lá khô và rụng: Khi bệnh trở nặng, lá có thể khô héo, giòn và rụng sớm, làm cây mất sức sống.
• Lan rộng: Bệnh có khả năng lây lan nhanh từ lá này sang lá khác, đặc biệt trong điều kiện độ ẩm cao.

Khắc phục: 

• Loại bỏ cây và lá bị nhiễm bệnh
• Tăng cường thông thoáng
• Sử dụng thuốc phòng trừ nấm
• Quản lý đất và tưới tiêu

5.Bệnh bạc lá vi khuẩn – bệnh hại cây trồng

Triệu chứng: 

• Lá bạc màu: Phần lá bị nhiễm bệnh có màu xám bạc, giống như bị mất nước. Bệnh thường bắt đầu từ mép lá và lan dần vào bên trong.
• Cháy lá: Khi bệnh tiến triển, các vết bạc trên lá chuyển sang màu nâu hoặc đen, lá bị khô cháy và dễ gãy rụng.
• Xuất hiện dịch khuẩn: Trong điều kiện ẩm ướt, bề mặt lá có thể xuất hiện các giọt dịch khuẩn màu trắng đục, đặc biệt vào buổi sáng sớm.
• Lá cuộn: Ở giai đoạn nặng, lá bị co quắp, cuộn lại, cây trồng còi cọc và yếu ớt.

Khắc phục:

• Loại bỏ nguồn bệnh
• Quản lý dinh dưỡng hợp lý
• Kiểm soát môi trường
• Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật
• Kiểm soát côn trùng môi giới

6.Bệnh thối rễ đen

Triệu chứng:

• Rễ cây chuyển màu đen: Rễ cây bị nhiễm bệnh thường chuyển màu đen, thối nhũn, và có mùi hôi do sự phân hủy của mô rễ.
• Sinh trưởng kém: Cây bị bệnh thường còi cọc, lá vàng úa, và không phát triển bình thường.
• Khô héo và chết: Cây bị nhiễm nặng có thể khô héo nhanh chóng và chết, đặc biệt trong điều kiện khô hạn hoặc thiếu nước.
• Dễ nhổ lên: Cây bệnh có rễ yếu, dễ dàng bị nhổ lên mà không cần lực lớn.

Khắc phục: 

• Loại bỏ cây bị bệnh
• Xử lý đất trước khi trồng
• Cải thiện điều kiện thoát nước
• Quản lý dinh dưỡng
• Sử dụng thuốc phòng trừ nấm

7.Bệnh héo rũ trên cây trồng – bệnh hại cây trồng

Triệu chứng:

• Héo lá: Lá cây bắt đầu héo rũ vào ban ngày, thường vào buổi trưa khi nhiệt độ cao và có thể tạm hồi phục vào ban đêm.
• Vàng lá: Lá chuyển dần từ màu xanh sang vàng, sau đó khô và rụng.
• Thân cây yếu: Thân cây bị mềm, có thể xuất hiện các vết thâm hoặc chảy nhựa màu nâu đục.
• Héo rũ toàn cây: Cây héo toàn bộ, từ phần ngọn đến phần gốc, và chết khô trong thời gian ngắn nếu không được xử lý.

Khắc phục: 

• Loại bỏ cây bị bệnh
• Xử lý đất trước khi trồng
• Quản lý tưới tiêu hợp lý
• Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật

8.Bệnh đốm phấn

Triệu chứng:

• Nấm mốc trắng trên lá: Mặt dưới lá xuất hiện lớp nấm mốc màu trắng như phấn, đặc biệt ở các lá già.
• Vàng lá: Lá bị bệnh chuyển dần sang màu vàng nhạt ở mặt trên, ảnh hưởng đến khả năng quang hợp.
• Khô và rụng lá: Khi bệnh tiến triển, lá trở nên giòn, khô, và rụng sớm, làm cây còi cọc và suy yếu.
• Lan rộng nhanh: Bệnh dễ lây lan trong điều kiện ẩm ướt, đặc biệt khi cây trồng được tưới phun hoặc gặp mưa kéo dài.

Khắc phục: 

• Loại bỏ các phần cây bị nhiễm bệnh
• Quản lý độ ẩm và tưới tiêu hợp lý
• Giữ khoảng cách giữa các cây

9.Bệnh cháy lá, khô ngọn – bệnh hại cây trồng

Triệu chứng: 

• Đốm lá màu nâu đen: Các vết đốm xuất hiện trên lá, ban đầu có thể nhỏ và nhạt màu, sau đó chuyển thành màu nâu hoặc đen.
• Lan rộng trên lá: Đốm lá có xu hướng lan rộng, hợp lại thành mảng lớn, làm giảm diện tích quang hợp.
• Lá khô và rụng: Lá bị bệnh thường khô, giòn và dễ rụng, đặc biệt ở các cây có tán lá dày.
• Ảnh hưởng toàn cây: Khi bệnh nặng, toàn bộ cây trông còi cọc, chậm phát triển, và giảm năng suất đáng kể.

Khắc phục: 

• Loại bỏ cây và lá bị nhiễm bệnh
• Chuyển cây sang môi trường sạch

10.Bệnh thán thư

Triệu chứng:

• Trên lá: Vết bệnh bắt đầu từ mép lá, tạo đốm nhỏ màu nâu sẫm, sau lan rộng thành mảng lớn.
• Trên chồi non: Vết bệnh thấm nước, chuyển nâu tối, làm chồi chết khô khi nắng hoặc thối nhũn khi mưa.
• Trên hoa và quả: Vết bệnh lõm kiểu chấm đen, hoa quả chuyển đen và rụng.

Khắc phục: 

• Loại bỏ cây bệnh
• Xử lý đất: Bón vôi, bổ sung chế phẩm vi sinh Trichoderma.

11.Bệnh vàng lá greening (trên cây ăn quả có múi) – bệnh hại cây trồng

Triệu chứng: 

• Trên lá: Lá bị bệnh có đốm vàng loang lổ, xen kẽ màu xanh, gân lá sưng, lá dễ rụng.
• Trên quả: Quả nhỏ, méo mó, vàng không đều, ảnh hưởng đến chất lượng và giá trị thương mại.

Khắc phục: 

• Sử dụng cây giống sạch bệnh
• Tạo tán và tỉa cành
• Bón phân cân đối
• Kiểm soát rầy chổng cánh
• Xử lý cây bệnh

12.Bệnh đạo ôn hại lúa

Triệu chứng: 

Trên lá lúa:

• Vết bệnh ban đầu là chấm nhỏ màu xanh lục, sau lan rộng thành hình thoi màu nâu nhạt.
• Xung quanh vết bệnh có quầng vàng nhạt, phần giữa vết bệnh màu tro xám.

Trên cổ bông, cổ gié, và hạt lúa:

• Các vết bệnh màu nâu xám, hơi teo thắt, dễ làm gãy cổ bông, gây thiệt hại lớn đến năng suất.

Khắc phục: 

• Sử dụng giống kháng bệnh
• Xử lý hạt giống và vệ sinh đồng ruộng
• Bón phân cân đối
• Dự tính dự báo bệnh
• Phun thuốc phòng bệnh

13.Bệnh héo xanh vi khuẩn – bệnh hại cây trồng

Triệu chứng: 

• Cành, lá héo rũ, thân rắn đặc, vỏ thân gốc xù xì.
• Thân bị sọc nâu khi bệnh nặng, cắt ngang thân thấy dịch nhầy vi khuẩn.

Khắc phục: 

• Sử dụng giống: Chọn giống kháng bệnh, khỏe mạnh, sạch bệnh.
• Vệ sinh đồng ruộng: Ngâm nước ruộng 15–30 ngày, cày phơi đất hoặc luân canh với cây lúa nước.
• Chế phẩm sinh học: Sử dụng Bacillus subtilis để ức chế vi khuẩn.

Việc nhận biết và phòng trừ các loại bệnh hại cây trồng kịp thời là yếu tố then chốt giúp bà con duy trì năng suất và chất lượng cây trồng. Sự chủ động trong áp dụng các biện pháp kỹ thuật và bảo vệ cây trồng không chỉ giảm thiểu thiệt hại mà còn đảm bảo vụ mùa thành công.